काँग्रेस नेते राहुल गांधी आज अंमलबजावणी संचालनालयासमोर (ईडी) हजर होणार आहेत. नॅशनल हेराल्ड प्रकरणी त्यांची चौकशी करण्यात येणार आहे. त्याचवेळी काँग्रेसच्या हंगामी अध्यक्षा सोनिया गांधी आता २३ जूनला हजर होणार आहेत. सोनिया यांना सध्या कोरोनाची लागण झाली असून त्यांना रुग्णालयात दाखल करण्यात आले आहे.
देशभरात काँग्रेस कार्यकर्ते रस्त्यावर उतरले आहेत. विरोध सुरू झाला आहे. अशा परिस्थितीत नॅशनल हेराल्डचे प्रकरण काय आहे ते जाणून घेऊया? यात सोनिया गांधी आणि राहुल गांधी कसे अडकले? या प्रकरणात अन्य कोणी काँग्रेस नेत्याचा समावेश आहे का?
आधी जाणून घ्या नॅशनल हेराल्ड म्हणजे काय?
देशाचे पहिले पंतप्रधान पं. जवाहरलाल नेहरू यांनी 20 नोव्हेंबर 1937 रोजी असोसिएटेड जर्नल लिमिटेड (AJL) ची स्थापना केली. विविध भाषांमध्ये वर्तमानपत्रे प्रकाशित करणे हा त्याचा उद्देश होता. त्यानंतर इंग्रजीमध्ये नॅशनल हेराल्ड, हिंदीमध्ये नवजीवन आणि उर्दूमध्ये कौमी आवाज ही वृत्तपत्रे एजेएल अंतर्गत प्रकाशित झाली.
एजेएलच्या निर्मितीमध्ये पं. जवाहरलाल नेहरू यांची भूमिका होती, परंतु ते कधीही त्यांच्या मालकीचे नव्हते. कारण, 5000 स्वातंत्र्यसैनिक या कंपनीला पाठिंबा देत होते आणि ते तिचे शेअर होल्डरही होते. ९० च्या दशकात ही वृत्तपत्रे तोट्यात जाऊ लागली. 2008 पर्यंत एजेएलवर 90 कोटी रुपयांपेक्षा जास्त कर्ज होते. मग AJL ने निर्णय घेतला की यापुढे वर्तमानपत्र प्रकाशित केले जाणार नाहीत. AJL वृत्तपत्रांचे प्रकाशन बंद केल्यानंतर मालमत्ता व्यवसायात उतरले.
मग वादाची सुरुवात कुठून झाली?
2010 मध्ये एजेएलचे 1057 भागधारक होते. नुकसान होत असताना, त्याचे होल्डिंग यंग इंडिया लिमिटेड अर्थात YIL कडे हस्तांतरित करण्यात आले. यंग इंडिया लिमिटेडची स्थापना त्याच वर्षी म्हणजे २०१० मध्ये झाली. यामध्ये काँग्रेस पक्षाचे तत्कालीन सरचिटणीस राहुल गांधी संचालक म्हणून सामील झाले. राहुल गांधी आणि त्यांची आई सोनिया गांधी यांची कंपनीत ७६ टक्के हिस्सेदारी आहे. उर्वरित 24 टक्के काँग्रेस नेते मोतीलाल व्होरा आणि ऑस्कर फर्नांडिस (दोघेही निधन झाले आहेत) यांच्याकडे होते.
शेअर्सचे हस्तांतरण होताच एजेएलचे भागधारक समोर आले. माजी कायदा मंत्री शांती भूषण, अलाहाबाद आणि मद्रास उच्च न्यायालयांचे माजी मुख्य न्यायाधीश मार्कंडेय काटजू यांच्यासह अनेक भागधारकांनी आरोप केला की YIL ने AJL ‘अधिग्रहित’ केले तेव्हा त्यांना कोणतीही सूचना देण्यात आली नाही. एवढेच नाही तर शेअर्सचे हस्तांतरण करण्यापूर्वी भागधारकांची संमतीही घेण्यात आली नाही. शांती भूषण आणि मार्कंडेय काटजू यांच्या वडिलांचे एजेएलमध्ये शेअर्स होते.
पुन्हा गुन्हा दाखल
2012 मध्ये, भाजप नेते आणि देशातील प्रसिद्ध वकील सुब्रमण्यम स्वामी यांनी नॅशनल हेराल्ड प्रकरणात सोनिया गांधी, राहुल गांधी, मोतीलाल व्होरा, ऑस्कर फर्नांडिस, पत्रकार सुमन दुबे आणि टेक्नोक्रॅट सॅम पित्रोदा यांच्याविरोधात गुन्हा दाखल केला होता. त्यानंतर केंद्रात काँग्रेसच्या नेतृत्वाखालील यूपीए सरकार होते.
सुब्रमण्यम स्वामी यांनी दावा केला की YIL ने 2,000 कोटी रुपयांहून अधिक मालमत्ता आणि नफा मिळविण्यासाठी निष्क्रिय प्रिंट मीडिया आऊटलेट्सची मालमत्ता “चुकीने” “घेतली”.
AJL ने काँग्रेस पक्षाला दिलेले 90.25 कोटी रुपये वसूल करण्याचे अधिकार मिळवण्यासाठी YIL ने फक्त 50 लाख रुपये दिले, असा आरोपही स्वामी यांनी केला. ही रक्कम पूर्वी वृत्तपत्र सुरू करण्यासाठी कर्ज म्हणून दिली जात होती. एजेएलला दिलेले कर्ज “बेकायदेशीर” होते कारण ते पक्षाच्या निधीतून घेतले होते, असा आरोपही त्यांनी केला.
